Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 52/14
POSTANOWIENIE
Dnia 26 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSA Elżbieta Fijałkowska
w sprawie ze skargi pozwanego
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 września 2012 r.,
w sprawie z powództwa G. R.
przeciwko M. W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 września 2014 r.,
zażalenia pozwanego
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 lutego 2014 r.
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę powoda o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z
dnia 19 września 2012 r., którym oddalona została jego apelacja od wyroku Sądu
Okręgowego w O. z dnia 1 lutego 2012 r.
Sąd Apelacyjny uznał, że nie zasługiwał na podzielenie zarzut nieważności
postępowania oparty na braku legitymacji czynnej powódki, występującej pod
„fałszywą tożsamością”, która błędnie określiła swoje nazwisko, a następnie
sprostowała jego oznaczenie i dalsze postępowanie prowadzone było z udziałem
właściwie określonej strony powodowej. Okoliczności te wyjaśnione były
w postępowaniu także przed Sądem drugiej instancji. Skarżący nie był pozbawiony
możności obrony, skoro brał udział w postępowaniu i korzystał z przysługujących
mu środków odwoławczych.
Pozwany nie przywołał, ani nie uprawdopodobnił istnienia dowodów lub
okoliczności, które w świetle art. 403 § 2 k.p.c. mogłyby stanowić przyczynę
wznowienia postępowania. Pismo Urzędu Stanu Cywilnego w L. z dnia 24 września
2013 r., dotyczące zmiany nazwiska przez powódkę decyzją z dnia 4 lipca 2013 r.,
zostało sporządzone po wydaniu wyroku z dnia 19 września 2012 r. Kwestia
nazwiska powódki była przedmiotem rozważań przez Sądy obu instancji.
Zgłaszane przez skarżącego wnioski dowodowe w dużej mierze są tożsame
z wnioskami uprzednio zgłaszanymi w postępowaniu rozpoznawczym i miały
dowodzić okoliczności, które były już przedmiotem analizy Sądów.
Nie zachodziła również podstawa przewidziana w art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c.,
w ramach której pozwany powołał się na wydanie wyroku w oparciu o fałszywe
zeznania powódki, skoro za przypisywane jej przez skarżącego przestępstwo nie
została skazana prawomocnym wyrokiem karnym. Nie wykazał także pozwany,
że postępowanie karne jest prowadzone.
Skarżący w zażaleniu zarzucił, że bezzasadnie doszło do wydania drugiego
postanowienia w przedmiocie tej samej skargi oraz przypisania mu pozycji strony
3
powodowej. Wbrew treści art. 410 § 1 k.p.c., Sąd dokonał merytorycznej oceny
skargi o wznowienie postępowania. Podtrzymał stanowisko, że powódka
posługiwała się „fałszywą tożsamością”, ponieważ w pozwie swoje nazwisko
określiła jako „R.”, a zatem nie miała legitymacji czynnej. Sąd nie był władny
prostować jej nazwiska umieszczonego w pozwie. Tym samym pozwany nie mógł
wdać się w spór i podjąć swojej obrony, co wyjaśnione zostało w uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2001 r., III CZP 10/01 (OSNC 2001, nr 10,
poz. 147).
Dokonanie oceny nieprzydatności powoływanych dowodów bez ich
przeprowadzenia wypaczyło sens skargi o wznowienie postępowania. Istnieją
okoliczności podnoszone przez skarżącego, z których nie mógł skorzystać
w zakończonym postępowaniu. Decyzja Banku wydana po rozpatrzeniu skargi
powódki nie była znana pozwanemu; pozyskał ją prokurator w prowadzonym
śledztwie, a ma kluczowe znaczenie dla uwzględnienia skargi. Nową okolicznością
jest również to, że pozwany nie był stroną umowy rachunku bankowego. Dokument
umowy pomiędzy powódką i Bankiem nie był dowodem w postępowaniu
rozpoznawczym, a wniosek pozwanego o zażądanie od Banku przedstawienia tego
dokumentu nie został uwzględniony.
Pozwany domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia
i orzeczenia o wznowieniu postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga pozwanego o wznowienie postępowania będąca przedmiotem
zaskarżonego postanowienia skierowana została, niezgodnie z treścią art. 405
k.p.c., do wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 1 lutego 2012 r. Zaszła zatem
konieczność przekazania jej Sądowi Apelacyjnemu jako właściwemu. Konieczność
oceny obu skarg spowodowana została działaniem pozwanego. Tak w
postanowieniu z dnia 14 stycznia 2014 r., jak i z dnia 27 lutego 2014 r.
skarżący jest traktowany jako strona przeciwna w stosunku do powódki.
Skarga o wznowienie postępowania, spełniająca wymagania formalne
(art. 409 k.p.c.) i opłacenia (art. 3 ust. 2 pkt 8 a u.k.s.c.), podlega badaniu,
stosownie do art. 410 k.p.c., czy została wniesiona w terminie (art. 407 k.p.c.),
4
czy jest dopuszczalna ze względu na rodzaj orzeczenia, uprawnienie do wniesienia
tego środka lub żądanie dalszego wznowienia (art. 416 k.p.c.) oraz czy została
oparta na ustawowej podstawie. Niedochowanie któregokolwiek z tych warunków
powoduje odrzucenie skargi. Ze względu na to, że wznowienie postępowania
polega na ponownym rozpoznaniu i rozstrzygnięciu sprawy zakończonej
prawomocnym orzeczeniem co do istoty sprawy, może do niego dojść,
po uczynieniu zadość warunkom formalnym oraz wykazaniu, że zachodzą
określone w ustawie przyczyny. Oznacza to, że jest ono dopuszczalne tylko po
wykazaniu istnienia przesłanek wskazujących na przyczyny wymienione w kodeksie
postępowania cywilnego (art. 401, art. 4011
, art. 403 k.p.c.), które skarżący może
powołać jako podstawę skargi.
Charakter skargi o wznowienie postępowania jako nadzwyczajnego środka,
prowadzącego do wzruszenia prawomocnego orzeczenia, przemawia za ścisłą
wykładnią zwrotu zawartego w art. 410 § 1 k.p.c. „oparcia skargi na ustawowej
podstawie”. Wymaganie to uznaje się za spełnione, jeżeli powołana przez
skarżącego podstawa odpowiada wzorcowi którejkolwiek z podstaw wznowienia,
przewidzianych w art. 401 do 403 k.p.c., jeżeli rzeczywiście wystąpiła. Badanie
skargi w tym kontekście na posiedzeniu niejawnym, nie ogranicza się zatem do
kontroli, czy wskazane w skardze okoliczności odpowiadają ustawowym
podstawom, ale obejmują również ustalenie, czy podstawa ta rzeczywiście istnieje
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2005 r., I CZ 35/12, niepubl.;
z dnia 10 lutego 2006 r., I PZ 33/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 48; z dnia 16 maja
2007 r., IV CZ 22/07, niepubl.; z dnia 13 lutego 2009 r., II CZ 97/08, niepubl.).
Na tym etapie wstępnego badania dopuszczalności skargi, wyłączona jest
możliwość wkraczania w ocenę zasadności tej skargi.
Sąd Apelacyjny dokonał właściwej interpretacji zakresu kognicji
przewidzianej w art. 410 § 1 k.p.c.
Skarżący nie wykazał, że w sprawie zachodzi przyczyna nieważności
postępowania objęta art. 401 pkt 2 k.p.c. Powódka posiadała zdolność sądową,
która stosownie do art. 64 § 1 k.p.c., jest atrybutem każdej osoby fizycznej oraz
zdolność procesową, posiadając pełną zdolność do czynności prawnych, zgodnie
5
z art. 65 § 1 k.p.c. Nie należy do zakresu tej przyczyny nieprawidłowe oznaczenie
przez powódkę w pozwie jej nazwiska. Usunięcie tej niepoprawności przez
powódkę było dopuszczalne, zwłaszcza że nie było wątpliwości co do jej
tożsamości. Temu celowi służyło pismo powódki z dnia 9 sierpnia
2011 r. i było ono podstawą sprostowania nazwiska powódki
w postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 26 kwietnia 2011 r., dokonanego
postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2011 r., ponieważ było niewątpliwe, że to
powódka wniosła pozew. Dalsze postępowanie toczyło się z uwzględnieniem
prawidłowego oznaczenia nazwiska powódki. Nie było podstaw do przyjęcia,
że niepoprawność zawarta w pozwie, traktowana przez skarżącego
jako „nieprawdziwa tożsamość” wypełniała podstawę wznowienia określoną w art.
401 pkt 2 k.p.c. Kwestia legitymacji procesowej należy do zagadnień
materialnoprawnych.
Niesłusznie również skarżący upatrywał w niezupełnym oznaczeniu
nazwiska przez powódkę niemożności podjęcia obrony swoich praw. Ugruntowane
zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego trafne stanowisko, że nieważność
z powodu pozbawienia możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c. i art. 401
pkt 2 k.p.c.) zachodzi wtedy, gdy strona nie mogła brać udziału w postępowaniu
sądowym lub jego istotnej części na skutek naruszenia przepisów postępowania
przez sąd lub przeciwnika w sporze (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
28 listopada 2002 r., II CKN 399/01; z dnia 13 czerwca 2013 r., I CSK 654/12,
niepublikowane; wyroki z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSP 1975, nr 3,
poz. 66; z dnia 19 lipca 2012 r., II UK 336/11; z dnia 4 marca 2009 r., IV CSK
468/08; z dnia 26 czerwca 2012 r., II PK 273/11, niepublikowane). Nie doszło
do takiej sytuacji w odniesieniu do pozwanego, który brał czynny udział
w postępowaniu i korzystał z przysługujących mu uprawnień procesowych.
Pozbawione uzasadnionych podstaw było twierdzenie
o niedopuszczalności drogi sądowej do rozpoznania powództwa,
w którym nazwisko powódki nie było właściwie oznaczone, niezależnie od tego,
że art. 401 k.p.c. nie obejmuje przyczyny wznowienia wskazanej w art. 379 pkt 1
k.p.c. Podkreślenia wymaga również i to, że postanowieniem z dnia 19 czerwca
2013 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej
6
pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 19 września 2012 r., co oznacza,
że nie stwierdził istnienia przyczyn nieważności postępowania przed tym Sądem.
Kwestia związana z powództwem określonym przez skarżącego jako
wzajemne nie ma znaczenia dla oceny dopuszczalności wznowienia postępowania,
skoro nie było ono objęte zaskarżonym rozstrzygnięciem.
Do istoty przyczyny, przewidzianej w art. 403 § 2 k.p.c., należy wykazanie,
że doszło do wykrycia nowych okoliczności lub środków dowodowych, które istniały
w toku poprzedniego postępowania, ale nie zostały powołane, niemożliwości
skorzystania z nich przez skarżącego w postępowaniu rozpoznawczym oraz
możliwości ich wpływu na wynik sprawy. Chodzi zatem o konkretne okoliczności lub
dowody, które obiektywnie były niemożliwe do ujawnienia przez skarżącego.
Nie może to być środek, który nawet gdyby został przedstawiony w poprzedniej
sprawie, to nie mógłby mieć wpływu na wynik tej sprawy. Środki dowodowe
powstałe po uprawomocnieniu się orzeczenia nie są objęte zakresem art. 403 § 2
k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2010 r., I CSK 601/09;
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 15 maja 1968 r., I CO 1/68, OSNCP 1969,
Nr 2, poz. 36; z dnia 10 lutego 1999 r., II CKN 807/98, niepubl; z dnia 17 stycznia
2001 r., IV CKN 1515/00, niepubl.; z dnia 12 lutego 2004 r., V CZ 158/03, niepubl.;
z dnia 4 marca 2005 r., III CZ 134/04, niepubl.; wyrok z dnia 22 lipca 2010 r., I CSK
601/09, niepubl.; z dnia 10 października 2012 r., I CZ 104/12, niepubl.; z dnia
4 grudnia 2013 r., II CZ 81/13, niepubl.; z dnia 16 stycznia 2014 r., IV CZ 104/13,
niepubl.).
Wnioski pozwanego nie spełniają tych wymagań. Dokumenty dotyczące
umowy rachunku bankowego, treści udzielonego pełnomocnictwa, czy odpowiedzi
Banku na skargę powódki, obiektywnie oceniając, mogły być przez niego powołane
jako dowody, a ich przydatność dla rozstrzygnięcia sporu podlegała ocenie Sądu.
Do powołania podstawy objętej art. 401 § 1 pkt 2 k.p.c. wymagane było,
zgodnie z art. 404 k.p.c., przedstawienie prawomocnego wyroku skazującego za
popełnienie przestępstwa albo przyczyn niemożności wszczęcia go lub umorzenia
z powodu braku dowodów, czego skarżący nie przedstawił.
7
Z powyższych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.

IV CZ 52/14

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia