Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 kwietnia 2011 r., I CSK 410/10
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, odraczający w czasie utratę mocy
obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją, nie stanowi
podstawy wznowienia postępowania przewidzianej w art. 4011
k.p.c., chyba że
w jego sentencji orzeczono o indywidualnej korzyści dla osoby, która wniosła
skargę konstytucyjną.
Sędzia SN Barbara Myszka (przewodniczący)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz
Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi Tomasza G. o wznowienie postępowania
zakończonego wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8 czerwca 2006 r.,
wydanym w sprawie z powództwa Tomasza G. przeciwko Skarbowi Państwa –
Ministrowi Finansów o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie
Cywilnej w dniu 20 kwietnia 2011 r. skarg kasacyjnych strony pozwanej i powoda od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 grudnia 2009 r.
uchylił zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia
10 czerwca 2009 r. w punktach I, III, IV i V i odrzucił skargę powoda o wznowienie
postępowania, nie obciążając go kosztami postępowania wywołanego tą skargą
oraz oddalił skargę kasacyjną powoda, nie obciążając go kosztami postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 8 czerwca 2006 r. oddalił
powództwo Tomasza G. przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Finansów o
zapłatę kwoty 90 400 zł z odsetkami z tytułu wykupu przedwojennych obligacji
Skarbu Państwa. Podkreślił, że roszczenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie
ze względu na brak realnej wartości ekonomicznej obligacji. W stanie prawnym
istniejącym w dniu orzekania nie było podstaw do waloryzacji dochodzonego przez
powoda świadczenia, gdyż możliwość zastosowania klauzuli waloryzacyjnej
zamieszczonej w art. 3581
§ 3 k.c. w odniesieniu do przedwojennych obligacji
skarbowych została wyłączona przez art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o
zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321). Sąd Okręgowy w
Warszawie postanowieniem z dnia 26 września 2006 r. odrzucił apelację powoda
od wyroku z dnia 8 czerwca 2006 r.
W dniu 21 lipca 2008 r. Tomasz G. wniósł skargę o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8
czerwca 2006 r. Jako podstawę prawną wznowienia postępowania wskazał art.
4011
k.p.c., powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia
2007 r., SK 49/05 (OTK-A Zb.Urz. 2007, nr 4, poz. 39).
Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2009 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zmienił
wyrok tego Sądu z dnia 8 czerwca 2006 r. w ten sposób, że zasądził od Skarbu
Państwa – Ministra Finansów na rzecz Tomasza G. kwotę 478 134,81 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia 10 czerwca 2009 r., odrzucił skargę w części
dotyczącej żądania zmiany wyroku w zakresie odsetek, a w pozostałym zakresie
skargę oddalił.
Sąd Okręgowy ustalił, że powód jest posiadaczem 59 obligacji na okaziciela o
nominalnej wartości 90 400 zł. Obligacje te zostały wyemitowane dnia 1 czerwca
1936 r. i miały być stopniowo wykupywane począwszy od 1 grudnia 1936 r. przez
60 lat drogą corocznych losowań lub tzw. skupu z wolnej ręki zgodnie z planem
amortyzacji i miały zostać umorzone w całości do dnia 1 grudnia 1995 r. Obligacje
miały przynosić odsetki w wysokości 3% rocznie, a ich wypłata miała być dokonana
w złotych według równowartości 900/5332 grama czystego złota za 1 złoty w złocie.
Po drugiej wojnie światowej Skarb Państwa nie podjął ich wykupu. W dniu
wniesienia skargi o wznowienie postępowania cena skupu 1 grama złota
monetarnego w próbie 1.000 w Narodowym Banku Polskim wynosiła 62,67 zł.
Sąd Okręgowy uznał, że skarga o wznowienie postępowania została
wniesiona w terminie przewidzianym w art. 407 § 2 k.p.c. Przyjął, że dochodzone
przez powoda roszczenie nie uległo przedawnieniu. Obligacje miały być umorzone
do dnia 1 grudnia 1995 r., termin przedawnienia upływał więc w dniu 1 grudnia 2005
r., skoro zaś powództwo zostało wytoczone dnia 30 listopada 2005 r., przerwało
bieg przedawnienia roszczenia. Sąd Okręgowy podkreślił, odnosząc się do skutków
prawnych wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia 2007 r., że wobec
utraty mocy obowiązującej art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.
dopuszczalne jest dokonanie na podstawie art. 3581
k.c. waloryzacji dochodzonego
przez powoda świadczenia pieniężnego, powstałego przed dniem 30 października
1950 r. W niniejszej sprawie oczywisty jest radykalny spadek siły nabywczej
pieniądza od czasu powstania zobowiązania do dnia wymagalności świadczenia, a
żądanie waloryzacji nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ani nie
narusza interesów stron. Sąd Okręgowy przyjął, że właściwym miernikiem wartości
służącym do ustalenia zwaloryzowanej wysokości świadczenia jest cena skupu
złota monetarnego ogłaszana przez Narodowy Bank Polski. Posiadane przez
powoda obligacje w kwocie nominalnej 90 400 zł miały być wykupione w stosunku
1 zł za równowartość 900/5332 g czystego złota, zatem kwota ta odpowiadałaby
15 258,81 g złota. Skoro gram złota w dniu wniesienia skargi o wznowienie
postępowania kosztował 62,67 zł, to zwaloryzowana wartość obligacji wynosiłaby
956 269,62 zł. Sąd Okręgowy uznał jednak, że nie jest uzasadnione obciążanie
wyłącznie dłużnika skutkami deprecjacji pieniądza i zasądził na rzecz powoda
połowę tak obliczonej kwoty zwaloryzowanego świadczenia.
Powód w apelacji zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w części oddalającej w
pozostałym zakresie skargę o wznowienie postępowania, a pozwany w części
zasądzającej na rzecz powoda kwotę 478 134,81 zł z ustawowymi odsetkami.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 28 grudnia 2009 r. zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną kwotę 478 134,81 zł z odsetkami
ustawowymi obniżył do kwoty 191 253,92 zł z odsetkami ustawowymi oraz oddalił
powództwo co do kwoty 286 880,89 zł z odsetkami ustawowymi, oddalił apelację
powoda w całości i apelację pozwanego w pozostałym zakresie.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, odroczenie wejścia w życie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia 2007 r. miało na celu przygotowanie i
wprowadzenie w życie regulacji prawnych odnoszących się do sytuacji osób
posiadających obligacje emitowane przed drugą wojną światową przez Skarb
Państwa. Poza sporem pozostaje okoliczność, że ustawodawca nie poczynił w tej
kwestii żadnych kroków. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił,
że stwierdzenie niekonstytucyjności art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.
stworzy posiadaczom obligacji skarbowych dostęp do gwarantowanej przez art.
3581
§ 3 k.c. waloryzacji dochodzonych przez nich roszczeń. Według Sądu
Apelacyjnego, skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest możliwość
zastosowania waloryzacji sądowej w odniesieniu do zobowiązań wynikających z
obligacji skarbowych. Utrata realnej wartości obligacji jest bezsporna, jednak nie
doszło do niej na skutek hiperinflacji, ale w konsekwencji wejścia w życie art. 6 ust.
2 w związku z art. 4 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i
określaniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz.U. Nr 45, poz.
332) i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 października 1950 r. o zmianie systemu
pieniężnego (Dz.U. Nr 50, poz. 459). Sąd Apelacyjny uznał, że skutki działania tych
aktów prawnych mogą być uznane za zdarzenia stanowiące przesłankę waloryzacji
sądowej.
Sąd Apelacyjny, uwzględniając częściowo apelację pozwanego, przyjął, że
wysokość świadczenia przysługującego powodowi powinna być określona przy
uwzględnieniu innych rozwiązań prawnych zmierzających do zaspokojenia
roszczeń osób, które doznały strat majątkowych w okresie poprzedzającym zmiany
polityczne w 1989 r. Podkreślił, że np. prawo do rekompensaty za mienie
pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej zostało
ograniczone do 20% wartości posiadanych praw majątkowych (art. 13 ust. 2 ustawy
z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu nieruchomości
pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. Nr 169,
poz. 1418 ze zm.). Z tego względu zasądzoną przez Sąd Okręgowy kwotę 478
134,81 zł obniżył do kwoty 191 253,92 zł, stanowiącej 20% kwoty 956 269,62 zł.
Powód w skardze kasacyjnej zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w części
dotyczącej oddalenia powództwa co do kwoty 286 880,89 zł oraz oddalenia apelacji
powoda co do kwoty 52 136 zł, zarzucając naruszenie art. 5 i 3581
§ 3 k.c. oraz art.
316 § 1 k.p.c. Wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Skarb Państwa w skardze kasacyjnej zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w
części "utrzymującej w mocy" wyrok Sądu Okręgowego zasądzający od pozwanego
na rzecz powoda kwotę 191 253,92 zł oraz oddalającej apelację pozwanego w
pozostałym zakresie, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 386 §
3 w związku z art. 410 § 1 w związku z art. 4011
k.p.c., oraz prawa materialnego
przez błędną wykładnię art. 3581
§ 3 k.c. Wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Apelacyjnego w zaskarżonej części i wyroku Sądu Okręgowego w części
zaskarżonej apelacją pozwanego oraz odrzucenie w tym zakresie skargi o
wznowienie postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 kwietnia 2007 r., SK 49/05,
stwierdził m.in., że art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy –
Kodeks cywilny w zakresie, w jakim ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej,
zagwarantowanej w art. 3581
§ 3 k.c. w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych
powstałych przed dniem 30 października 1950 r., wynikających z obligacji
emitowanych przez Skarb Państwa, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z
art. 32 ust. 1 Konstytucji, oraz że przepis ten we wskazanym zakresie traci moc
obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to tzw. zakresowy wyrok odraczający utratę
mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu, rozważenia wymagają skutki
czasowe tego wyroku, w szczególności w aspekcie dopuszczalności wznawiania już
zakończonych postępowań sądowych.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie przeważa pogląd o
skuteczności ex tunc wyroków Trybunału Konstytucyjnego (zob. uchwała składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06, OSNC
2007, nr 6, poz. 79, uchwały Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., III ZP
30/00, OSNP 2001, nr 23, poz. 685, z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC
2004, nr 9, poz. 136, z dnia 23 stycznia 2004 r., III CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4,
poz. 61, z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 81, z dnia
19 maja 2006 r., III CZP 26/06, OSNC 2007, nr 3, poz. 39, wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 10 listopada 1999 r., I CKN 204/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 94,
z dnia 19 grudnia 1999 r., I CKN 632/98, nie publ., z dnia 19 kwietnia 2000 r., II
CKN 272/00, nie publ., z dnia 15 stycznia 2003 r., IV CKN 1693/00, nie publ., z dnia
9 października 2003 r., I CK 150/02, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 132, z dnia 29
października 2003 r., III CK 34/02, OSP 2005, nr 4, poz. 54, z dnia 30 września
2004 r., IV CK 20/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 161, z dnia 26 listopada 2004 r., V CK
270/04, nie publ., z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 457/04, nie publ., z dnia 7
października 2005 r., II CK 756/04, "Monitor Prawniczy" 2005, nr 21, s. 1027, z dnia
14 września 2006 r., III CSK 102/06, nie publ., z dnia 15 czerwca 2007 r., II CNP
37/07, nie publ., z dnia 13 grudnia 2007 r., I CSK 315/07, nie publ., z dnia 19
czerwca 2008 r., V CSK 31/08, OSNC-ZD 2009, nr A, poz. 16, z dnia 20 maja 2009
r., I CSK 379/08, OSNC 2009, nr 10, poz. 172, z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK
110/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 82 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7
grudnia 2000 r., III ZP 27/00, OSNP 2001, nr 10, poz. 331, z dnia 15 kwietnia 2004
r., IV CK 272/03, nie publ.).
Od zasady skuteczności wyroku Trybunału Konstytucyjnego ex tunc istnieją
jednak wyjątki mające podstawę w przepisach Konstytucji. Należy w związku z tym
podkreślić, że jeżeli przepis, który został uznany za niezgodny z Konstytucją, był
zgodny z poprzednio obowiązującymi przepisami konstytucyjnymi, wyrok Trybunału
Konstytucyjnego jest skuteczny nie od dnia wejścia przepisu w życie, ale od dnia
wejścia w życie Konstytucji. Retroaktywność takiego wyroku wprawdzie istnieje, ale
nie jest ona pełna. Spostrzeżenie to odnosi się np. do wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00 (OTK Zb.Urz. 2001, nr 8, poz.
256), w którym stwierdzono niezgodność art. 418 k.c. z art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny może też w sentencji wyroku wyłączyć jego
retroaktywność w pełnym zakresie. Takie rozwiązanie zostało przyjęte np. w wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r., P. 4/99 (OTK Zb.Urz. 2001,
nr 1, poz. 5), dotyczącym uznania niektórych przepisów kodeksu cywilnego o
dziedziczeniu gospodarstw rolnych za niezgodne z Konstytucją, w którym jako
cezurę czasową przyjęto datę ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Zdaniem
Trybunału Konstytucyjnego, nie jest wykluczone stwierdzenie, że o zakresie
niezgodności określonego przepisu z Konstytucją może decydować kryterium
czasu; w takiej sytuacji niekonstytucyjność nie ma charakteru absolutnego i
nieograniczonego, ale odnosi się do pewnego wycinka czasu, co do którego mocą
decyzji prawodawcy obowiązuje nakaz stosowania przepisów o treści niezgodnej z
Konstytucją. Kolejny przykład wyłączenia retroaktywności wyroku Trybunału
Konstytucyjnego wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r., II
CSK 335/10 ("Biuletyn SN" 2011, nr 4, s. 8), według którego wyrok Trybunału
Konstytucyjnego nie jest skuteczny ex tunc w takim zakresie, w jakim naruszałoby
to zasadę ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji RP).
Najbardziej jednak charakterystyczny przykład wyłączenia skuteczności ex
tunc wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika z odroczenia utraty mocy
obowiązującej zakwestionowanego przepisu. Zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji,
Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu
normatywnego, przy czym – jeżeli chodzi o ustawę – termin ten nie może
przekroczyć osiemnastu miesięcy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie
przyjmuje się, że określenie późniejszej daty utraty mocy obowiązującej aktu
normatywnego nie może być tłumaczone inaczej niż jego pozostawienie przez
oznaczony czas w porządku prawnym i oznacza, iż Trybunał Konstytucyjny, mimo
stwierdzenia niezgodności aktu z przepisami wyższego rzędu, działając w
granicach kompetencji, utrzymuje w mocy normę prawną. Do wskazanej zatem w
wyroku Trybunału Konstytucyjnego daty utraty mocy obowiązującej przepis musi
być uznany za zgodny z Konstytucją, a tym samym wyłączony jest skutek
retrospektywny takiego wyroku (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca
2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136, z dnia 24 stycznia 2004 r., III
CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 61 i z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05,
OSNC 2006, nr 5, poz. 81, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV
CSK 28/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 31 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 14 listopada 2008 r., V CZ 73/08, nie publ.).
Zgodnie z art. 4011
k.p.c., można żądać wznowienia postępowania również w
wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z
Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie
którego zostało wydane orzeczenie. Oczywiście jednak nie każdy wyrok Trybunału
Konstytucyjnego, który formalnie odpowiada hipotezie normy prawnej
zamieszczonej w tym przepisie, może stanowić podstawę wznowienia
postępowania. Sąd Najwyższy przyjął w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 17
grudnia 2009 r., III PZP 2/09 (OSNC 2010, nr 7-8, poz. 97), że orzeczenie
Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją
określonej wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy
obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania
przewidzianej w art. 4011
k.p.c. Zgodnie zaś z postanowieniem Sądu Najwyższego
z dnia 29 kwietnia 2010 r., IV CO 37/09 (OSNC 2010, nr 12, poz. 166), wyrok
Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzający w sentencji niezgodność z Konstytucją
braku określonej regulacji prawnej, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania
przewidzianej w art. 4011
k.p.c. Nie stanowią zatem podstawy wznowienia
postępowania tzw. negatywne wyroki interpretacyjne oraz tzw. wyroki prawotwórcze
Trybunału Konstytucyjnego.
Również wyrok Trybunału Konstytucyjnego odraczający w czasie utratę mocy
obowiązującej zakwestionowanego przepisu uniemożliwia wznowienie
postępowania zakończonego przed upływem terminu określonego w sentencji
takiego wyroku, skoro bowiem zakwestionowany przepis nadal jest stosowany,
nietrafne jest twierdzenie, że wydawane na jego podstawie orzeczenia mogłyby być
następnie kwestionowane w drodze wznowienia postępowania. Tym bardziej więc
w rozważanej sytuacji nie jest dopuszczalne wznawianie postępowań w sprawach
prawomocnie zakończonych przed wejściem w życie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, tj. przed dniem ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw (art. 190
ust. 3 in principio Konstytucji). Lege non distinguente nie ma przy tym znaczenia, na
jakiej podstawie zostało wszczęte postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym
– wniosku uprawnionego podmiotu (art. 191 Konstytucji), pytania prawnego sądu
(art. 193 Konstytucji) czy skargi konstytucyjnej (art. 79 Konstytucji).
Jednakże, jak przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 kwietnia 2008
r., I CZ 29/08 (OSNC-ZD 2009, nr B, poz. 43), jeżeli Trybunał Konstytucyjny w
wyroku wydanym wskutek wniesienia skargi konstytucyjnej odroczył utratę mocy
obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją, ale nie orzekł w
przedmiocie przyznania wnioskodawcy indywidualnej korzyści, wnioskodawca nie
jest uprawniony do złożenia skargi o wznowienie postępowania, w którym
orzeczenie wydano na podstawie niekonstytucyjnego przepisu przed wejściem w
życie tego wyroku. Sąd Najwyższy podkreślił, że w niektórych wyrokach Trybunał
Konstytucyjny, odraczając utratę mocy obowiązującej zakwestionowanego
przepisu, stosuje indywidualną korzyści albo wyraźnie ją wyłącza. Do pierwszej
grupy należą wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 maja 2004 r., SK 38/03
(OTK-A Zb.Urz. 2004, nr 5, poz. 45) i z dnia 31 marca 2005 r., SK 26/02 (OTK-A
Zb.Urz. 2004, nr 11, poz. 120), a także wyrok z dnia 27 października 2004 r., SK
1/04 (OTK-A Zb.Urz. 2004, nr 9, poz. 96), w którym Trybunał Konstytucyjny orzekł o
niezgodności z Konstytucją art. 4011
k.p.c. w pierwotnym brzmieniu. Do drugiej
grupy należy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 r., SK
7/06 (OTK-A Zb.Urz. 2007, nr 9, poz. 108), dotyczący kompetencji asesorów do
wydawania orzeczeń. W obu wypadkach Trybunał Konstytucyjny, rozstrzygając w
sentencji wyroku o dopuszczalności wznowienia postępowania, niewątpliwie
kierował się względami słuszności. W konkluzji należy przyjąć, że wyrok Trybunału
Konstytucyjnego, odraczający w czasie utratę mocy obowiązującej przepisu
uznanego za niezgodny z Konstytucją, nie stanowi podstawy wznowienia
postępowania przewidzianej w art. 4011
k.p.c., chyba że w jego sentencji została
orzeczona indywidualna korzyści dla osoby, która wniosła skargę konstytucyjną.
Najczęściej jednak Trybunał Konstytucyjny, odraczając utratę mocy
obowiązującej zakwestionowanego przepisu, w ogóle w sentencji wyroku nie
wypowiada się o indywidualnej korzyści. Również wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 24 kwietnia 2007 r., SK 49/05, nie zawiera rozstrzygnięcia w tym zakresie, a
ponadto został wydany na skutek skargi konstytucyjnej, która została wniesiona
przez inną osobę niż powód w niniejszej sprawie. Z tego względu skarga powoda o
wznowienie postępowania podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna (art. 410 § 1
k.p.c.).
Wobec zasadności podniesionego w skardze kasacyjnej Skarbu Państwa
zarzutu naruszenia art. 410 § 1 w związku z art. 4011
k.p.c. zbędne jest odnoszenie
się do zarzutu naruszenia art. 3581
§ 3 k.c. Należy jednak na marginesie podkreślić,
że – według wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2009 r., I CSK 331/08
("Monitor Prawniczy" 2011, nr 8, s. 448) – zawarta w uzasadnieniu wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia 2007 r., SK 49/05, motywacja
niezgodności art. 12 ust. 1 ustawy z 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny z
Konstytucją wyraźnie sugeruje możliwość waloryzacji świadczeń pieniężnych także
z powodu utraty ich wartości wskutek oddziaływania przepisów powoływanego
dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nie
umorzonych zobowiązań pieniężnych oraz ustawy z dnia 28 października 1950 r. o
zmianie systemu pieniężnego. Dokonywanie waloryzacji w tym zakresie
pozostawałoby jednak w zdecydowanej sprzeczności z zajętym w omawianym
wyroku stanowiskiem o nieodwracalności skutków oddziaływania wspomnianych
przepisów, a tkwiąca w tym wyroku sprzeczność, związana z umorzeniem
postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie stwierdzenia ich
niezgodności z Konstytucją, mogłaby być źródłem bardzo poważnych trudności przy
rozstrzyganiu przez sądy o waloryzacji świadczeń pieniężnych na żądanie
właścicieli przedwojennych obligacji.
Z tych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. orzekł, jak w
sentencji.

I CSK 410/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia