Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZ 25/11
POSTANOWIENIE
Dnia 23 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z odwołania A. G.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 16 grudnia 2008 r. wydanym w sprawie sygn. akt III AUa …/08
toczącej się na skutek odwołania A. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w przedmiocie prawa do renty rodzinnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 listopada 2011 r.,
zażalenia odwołującej się na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 20 lipca 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 20 lipca 2011 r. odrzucił skargę A. G. o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 16 grudnia 2008 r. sygn.
akt III Aua …/08.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż wspomnianym wyrokiem z dnia
16 grudnia 2008 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił
2
apelację wnioskodawczyni A. G. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 maja 2008 r., mocą którego oddalono
odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lutego 2008 r.
odmawiającej A. G. przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu L. N. W
dniu 13 czerwca 2011 r. wnioskodawczyni złożyła skargę o wznowienie
postępowania w tejże sprawie. Zdaniem skarżącej podstawą uzasadniającą
wznowienie postępowania była okoliczność, iż w trakcie postępowania akt zgonu
męża posiadał błędny adres ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, co mogło
zdaniem skarżącej sugerować Sądowi brak wspólnego zamieszkiwania z mężem.
Przedmiotową rozbieżność A. G. zauważyła dopiero w październiku 2010 r. i
doprowadziła do skorygowania omyłki decyzją kierownika Urzędu Stanu Cywilnego
z dnia 28 grudnia 2010 r. Zdaniem Sądu Apelacyjnego skarga ubezpieczonej nie
może być uznana za opartą na ustawowej podstawie. Powołana przez skarżącą
okoliczność nie była wprawdzie znana A. G. przed prawomocnym zakończeniem
postępowania w sprawie o sygn. akt III Aua 1…/08, jednakże przy dochowaniu
należytej staranności ubezpieczona mogła już wówczas powołać się na
nieprawidłowe zapisy w akcie zgonu męża i doprowadzić do sprostowania
dokumentu w tym zakresie. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny skarżąca miała bowiem
pełną świadomość odnośnie ostatniego miejsca zamieszkania L. N. i uważna
analiza posiadanych dokumentów pozwoliłaby na wykrycie nieprawidłowości.
Wskazana zatem okoliczność faktyczna nie stanowi podstawy wznowienia, o której
mowa w art. 403 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny dodatkowo zaznaczył, iż z uzasadnienia
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 29 maja 2008 r., od którego apelacja została
następnie oddalona wynika, że kwestia wspólnego zamieszkiwania
wnioskodawczyni i jej męża była ustalana przez sąd na podstawie zeznań
przesłuchanych w sprawie świadków oraz zeznań wnioskodawczyni, a nie na
podstawie aktu zgonu L. N.
Na powyższe postanowienie wnioskodawczyni złożyła zażalenie, zarzucając
naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. przez stwierdzenie, że nie można uznać
nieprawidłowego zapisu dotyczącego miejsca zamieszkania jej męża L. N. na
dokumencie, jakim jest akt zgonu wyżej wymienionego za przesłankę
uzasadniającą wniesienie skargi o wznowienie postępowania zakończonego
3
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń z dnia 16
grudnia 2010 r., w sytuacji, gdy akt zgonu i adnotacje w nim zawarte dotyczą
kwestii mających bezpośredni związek z ustaleniem okoliczności mającej wpływ na
nabycie przez wnioskodawczynię prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 70
ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych – to jest – istnienie wspólnoty małżeńskiej w chwili
śmierci męża. Żaląca się wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w celu rozpatrzenia skargi oraz
zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
W uzasadnieniu zażalenia podkreślono, iż koniecznym jest, aby
postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone na podstawie prawidłowych
środków dowodowych. W ocenie żalącej się dowód wynikający z niewłaściwie
sporządzonego aktu zgonu miał wpływ na wynik postępowania, bowiem stwarzał
domniemanie co do miejsca zamieszkania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Inicjując rozważania w przedmiotowej sprawie warto podkreślić, że instytucja
wznowienia opiera się na przysługującej poza tokiem instancji skardze o
presumpcję wadliwego procesu i zastąpienie zapadłego orzeczenia orzeczeniem
nowym. Zakres postępowania zapoczątkowanego skargą o wznowienie wytycza
norma art. 412 § 1 k.p.c., zgodnie z którą sąd rozpoznaje sprawę na nowo w
granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia. Z brzmienia cytowanego przepisu
jednoznacznie wynika, iż przedmiotem postępowania jest udowodnienie istnienia
podstawy, na której oparto skargę w konkretnej sprawie. W konsekwencji zakres
ponownego rozpoznania sprawy uwarunkowany jest przyczyną wznowienia
wskazaną przez skarżącego. W świetle art. 409 k.p.c. istotnym elementem skargi o
wznowienie postępowania jest zatem podanie podstawy tegoż wznowienia oraz jej
uzasadnienie i to zarówno z punktu widzenia wstępnej analizy skargi w trybie art.
410 § 1 k.p.c. przed ewentualnym skierowaniem sprawy na rozprawę, jak i z uwagi
4
na przepis art. 412 § 1 k.p.c. ograniczający kognicję sądu do tak zakreślonych
granic.
Nadzwyczajny charakter tego środka prawnego, skierowanego przeciwko
prawomocnemu orzeczeniu powoduje, że wznowienie postępowania może nastąpić
wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie. Katalog podstaw wznowienia
został zawarty w art. 401-401¹ i art. 403 k.p.c. i jest on wyczerpujący. Wszelkie inne
okoliczności, wykraczające poza sytuacje taksatywnie wymienione w powołanych
przepisach, nie mogą stanowić oparcia dla omawianej skargi.
W niniejszym przypadku jako podstawę wznowienia powołano tę, o jakiej
mowa w art. 403 § 2 k.p.c., tj. wykrycie środka dowodowego, który mógł mieć
wpływ na wynik sprawy, a z którego strona nie mogła skorzystać w poprzednim
postępowaniu.
W razie wskazania tej podstawy wznowienia postępowania dla
uwzględnienia skargi niezbędne jest kumulatywne spełnienie trzech przesłanek: 1/
wykrycia po uprawomocnieniu się wyroku okoliczności faktycznych lub środków
dowodowych, które istniały w toku postępowania zakończonego zaskarżonym
wyrokiem, ale nie zostały w nim powołane; 2/ niemożność skorzystania z tychże
okoliczności lub środków dowodowych w poprzednim postępowaniu i 3/ możliwość
ich wpływu na wynik sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca
2010 r., II UZ 12/10, LEX nr 619632). W grę wchodzą zatem tylko okoliczności
faktyczne i środki dowodowe istniejące już w czasie trwania prawomocnie
zakończonego postępowania, nie zaś powstałe po tej dacie (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1999 r., III CKN 524/99, LEX nr 527116; z dnia 9
września 2000 r., II CKN 510/00, LEX nr 535989; z dnia 15 września 2005 r., II CZ
78/05, LEX nr 453799; z dnia 13 października 2005 r., IV CZ 96/05, LEX nr 186917;
z dnia 22 lipca 2008 r., II UZ 31/08, LEX nr 500233; z dnia 4 września 2008 r., IV
CZ 70/08, LEX nr 658207 i z dnia 6 maja 2010 r., III PZ 3/10, LEX nr 602065), a
przy tym nie tylko nieujawnione ale i nieujawnialne, czyli takie, o jakich strona nie
wiedziała i z obiektywnych przyczyn, a więc nie wskutek opieszałości, zaniedbań,
zapomnienia czy błędnej oceny wiedzieć nie mogła (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 10 lutego 1999 r., II CKN 807/98, LEX nr 78214; z dnia 20
grudnia 2006 r., IV 102/06, LEX nr 465619; z dnia 9 lipca 2008 r., V CZ 46/08, LEX
5
nr 590291; z dnia 16 lipca 2008 r., II CZ 46/08, LEX nr 646343; z dnia 19 marca
2010 r., II PZ 5/10, LEX nr 583798 i z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZ 18/10, LEX nr
686067). Nadto późniejsze wykrycie obejmuje jedynie okoliczności faktyczne i
środki dowodowe, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a zatem dotyczące
podstawy faktycznej dochodzonego przez powoda roszczenia (tj. uzasadniając
przytoczony w pozwie lub odpowiedzi na pozew stan faktyczny) i na tyle istotne, że
ich uwzględnienie spowodowałoby wydanie innego rozstrzygnięcia (postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1973 r., II CR 104/73, OSNCP 1974, nr 2,
poz. 29; z dnia 7 listopada 1973 r., I CO 5/73, Biul. SN 1974, nr 2, s. 24; z dnia 24
maja 1982 r., II CO 1/82, OSPIKA 1084, nr 2, poz. 27; z dnia 8 maja 2008 r., V CZ
25/08, LEX nr 646372 i z dnia 8 czerwca 2010 r., II UZ 12/10, LEX nr 6196322).
Mogą to być zarówno fakty i dowody odnoszące się bezpośrednio do podstawy
faktycznej spornego roszczenia, jak i dotyczące jej pośrednio, tj. brane pod uwagę
przy ocenie zebranego materiału dowodowego (postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 15 lutego 2008 r., I CZ 152/07, LEX nr 465908 i z dnia 6 lutego 2009 r., IV
CZ 2/09, LEX nr 610222).
Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszego sporu należy
stwierdzić, w pierwszej kolejności, iż wnioskodawczyni mogła przy dochowaniu
należytej staranności już w trakcie postępowania powołać się na nieprawidłowe
zapisy w akcie zgonu męża i doprowadzić do sprostowania dokumentu w tym
zakresie. Nie sposób zatem potraktować podnoszonej okoliczności jako takiej, o
której wnioskodawczyni wiedzieć nie mogła z obiektywnych przyczyn. Tylko zaś
taka okoliczność stanowi podstawę wznowienia postępowania w rozumieniu art.
403 § 2 k.p.c. (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1999 r., II CKN
807/98, LEX nr 78214; z dnia 20 grudnia 2006 r., IV 102/06, LEX nr 465619; z dnia
9 lipca 2008 r., V CZ 46/08, LEX nr 590291; z dnia 16 lipca 2008 r., II CZ 46/08,
LEX nr 646343; z dnia 19 marca 2010 r., II PZ 5/10, LEX nr 583798 i z dnia 17
czerwca 2010 r., III CZ 18/10, LEX nr 686067).
Ponadto podkreślić należy, iż koniecznym jest, co zresztą wynika z literalnej
wykładni art. 403 § 2 k.p.c., aby owa wykryta okoliczność faktyczna lub środek
dowodowy mogła mieć wpływ na wynik sprawy. W przedmiotowym natomiast
przypadku istotą sporu w sprawie zakończonej zaskarżonym wyrokiem nie było
6
miejsce zamieszkania L. N., lecz stwierdzenie wspólnego pożycia A. i L. N. w chwili
śmierci męża wnioskodawczyni, jako przesłanki nabycia przez nią prawa do renty
rodzinnej w świetle art. 67 ust. 1 pkt 3 oraz art. 70 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Ten zaś fakt ustalany był
na podstawie zeznań świadków i samej wnioskodawczyni, a nie na podstawie aktu
zgonu jej męża. Nie sposób więc przyjąć, iż akt zgonu L. N. był środkiem
dowodowym (i to istotnym) w wyjaśnianiu powyższej kwestii, a zmiana treści tego
dokumentu mogła spowodować wydanie innego rozstrzygnięcia o uprawnieniach
rentowych skarżącej.
Reasumując: pomimo zacytowania przez wnioskodawczynię ustawowej
podstawy wznowienia z art. 403 § 2 k.p.c., niniejsza skarga nie jest oparta na tejże
podstawie. W judykaturze przyjmuje się bowiem, że sformułowanie podstawy
wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401 - 401¹ oraz art. 403 k.p.c.
nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z
samego jej uzasadnienia wynika, iż podnoszona podstawa nie zachodzi, a to
implikuje odrzucenie skargi (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28
października 1999 r., II UKN 174/99, OSNP 2001, nr 4, poz. 133; z dnia 7 lipca
2005 r., IV CO 6/05, LEX nr 155376; z dnia 22 października 2009 r., I UZ 64/09,
LEX nr 560531 i z dnia 6 listopada 2009 r., I CZ 57/09, LEX nr 599744 oraz wyrok z
dnia 16 maja 2007 r., III CSK 56/07, LEX nr 334985).
Mając powyższe na uwadze, z mocy art. 398¹⁴ w związku z art. 394¹ § 3
k.p.c. orzeczono o oddaleniu zażalenia.

III UZ 25/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia