Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W I M I E N I U

R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J

Dnia 16 listopada 2023 r.

Sąd Rejonowy w Słupcy, Wydział I Cywilny

w składzie następującym

Przewodniczący: Sędzia Piotr Kuś

Protokolant: st.sekr. sąd. Maria Kosmalska - Hałas

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2023 r. w Słupcy

na rozprawie

sprawy z powództwa: I. F.

przeciwko: (...) Bank S.A. w W.

o zapłatę

I.  powództwo oddala

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 617 ( trzy tysiące sześćset siedemnaście ) zł tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty

Sędzia Piotr Kuś

Sygn. akt I C 263/23

UZASADNIENIE

Powód I. F. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank S.A. w W. kwoty 28 858,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6.07.2023 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 10.06.2022 r. strony zawarły umowę kredytu konsumpcyjnego (konsolidacyjnego). Jednak ze względu na naruszenie przez pozwanego przepisów wskazanych w art. 45 u.k.k. powód postanowił skorzystać z sankcji kredytu darmowego, o czym zawiadomił pozwanego pismem z dnia 11 maja 2023 r.

Pozwany (...) Bank S.A. w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych kwestionując roszczenie co do zasady jak i co do wysokości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód I. F. w dniu 10.06.2022 r. zawarł z pozwanym (...) Bank S.A. w W. umowę o kredyt konsolidacyjny nr (...), na podstawie której został mu udzielony kredyt w wysokości 140 226 zł. Kwota kredytu przeznaczona była na spłatę zobowiązań finansowych powoda z tytułu: umowy kredytu (karta kredytowa nr (...)) na rachunek prowadzony w (...) Banku S.A. w wysokości 8 000,31 zł, umowy kredytu (Kredyt niecelowy oraz studencki nr (...) ) na rachunek prowadzony w (...) Banku S.A. w wysokości 52 169,49 zł, umowy kredytu (Kredyt niecelowy oraz studencki nr (...)) na rachunek prowadzony w Bank (...) S.A. w wysokości 67 410 zł oraz zapłatę kosztów przedmiotowego kredytu w postaci jednorazowej składki ubezpieczeniowej na rzecz (...) S.A. w wysokości 12 646 zł z tytułu zawarcia przez kredytobiorcę umowy ubezpieczenia dla kredytobiorców kredytów gotówkowych udzielanych przez (...) Bank S.A. Kwota zobowiązania miała zostać spłacona w 120 miesięcznych ratach zgodnie z harmonogramem spłaty kredytu stanowiącym integralną cześć umowy ( jako załącznik do umowy ). W umowie wskazano, że całkowita kwota kredytu wynosi 127 579,80 zł, całkowity koszt kredytu wynosi 123 009,59 zł w tym odsetki umowne 110 363,39 zł, jednorazowa składka ubezpieczeniowa za ubezpieczenie 12 646,20zł a całkowita kwota do zapłaty wynosi 250 589,39 zł. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania ( (...)) na dzień zawarcia umowy została ustalona na 16,47 %.

(dowód: umowa o kredyt konsolidacyjny nr (...) k. 16-21v)

Powód pismem z dnia 11 maja 2023 r. ( doręczonym w dniu 5.06.2023 r.) złożył pozwanemu bankowi oświadczenie w trybie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego z przyczyn wskazanych w treści pisma. Jednocześnie wezwał pozwanego do zwrotu wpłaconych na poczet spłaty kredytu kwot w wysokości 27 432,72 zł w terminie 30 dni od daty doręczenia pisma.

(dowód: oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego k. 53-54, wezwanie do zapłaty k. 55, potwierdzenie doręczenia)

W odpowiedzi na oświadczenie, pozwany bank pismem z dnia 16 czerwca 2023r. stwierdził brak podstaw do skorzystania z sankcji kredytu darmowego, tym samym uznając wezwanie do zapłaty jako niezasadne.

(dowód: odpowiedź na reklamacje k. 58-59)

Na chwile obecną powód spłaca kredyt zgodnie z umową.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów dołączonych do akt sprawy, które nie były przez strony kwestionowane. Również Sąd nie miał podstaw aby czynić to z urzędu.

Marginalnie należy podkreślić, iż samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą ( por. wyrok SN z 22.11.2001 r. I PKN 660/00, Wokanda 2002/7-8/44 ). Dotyczy to zwłaszcza sytuacji gdy każda ze stron jest reprezentowana przez fachowego pełnomocnika. Nie jest w takiej sytuacji obowiązkiem Sądu dopuszczanie dowodów z urzędu aby zastąpić bierność strony. Prowadzenie w takiej sytuacji postępowania z urzędu w istocie rzeczy stanowi faworyzowanie jednej ze stron kosztem drugiej do czego obowiązujące przepisy nie stwarzają żadnych podstaw. Działanie sądu z urzędu może, bowiem prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron ( por. wyrok SN z 12.12.2000 r., V CKN 175/00, OSP 2001/7-8/116 z glosą aprobującą Broniewicza OSP 2001/7-8/116, uchwała składu 7 sędziów SN z 19.05.2000 r. III CZP 4/00, OSNC 2000/11/195 ). Postępowanie cywilne jest bowiem postępowaniem kontradyktoryjnym, gdzie aktywność dowodowa obciąża strony procesu. Wszelkie działania Sądu z urzędu mogłyby być poczytane jako naruszające zasadę równych praw stron gdyż w istocie rzeczy prowadziłyby do faworyzowania jednej ze stron procesu na niekorzyść drugiej. W tej kwestii należy wskazać, na art. 3 k.p.c. czy art. 232 k.p.c. Możliwość podejmowania inicjatywny dowodowej przez sąd może mieć jedynie charakter wyjątkowy w sytuacji rażącej nierównowagi procesowej stron, gdy dany dowód jest niezbędny do rozstrzygnięcia, a strona sama z przyczyn wewnętrznych nie jest w stanie przejawiać inicjatywy dowodowej. Z taką sytuacją zdaniem Sądu nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Każda ze stron jest reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, który ma świadomość praw i obowiązków oraz konsekwencji swych działań czy zaniechań.

Należy podkreślić, iż obowiązek wynikający z art. 6 k.c. w procesie jest realizowany poprzez zgłaszanie stosownych wniosków dowodowych celem udowodnienia okoliczności, na które powołuję się strona procesu. Stosownie do art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Ewentualne ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu obciążają stronę, która nie dopełniła ciążącego na niej obowiązku ( por. wyrok SN z 15.07.1999 r. I CKN 415/99LEX 83805 ).

W przedmiotowej sprawie do czynienia mamy nie tyle ze sporem faktycznym co z kwestią zagadnienia prawnego o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie strony powodowej jest oczywiście niezasadne i jako takie podlega oddaleniu w całości.

Podstawą oceny roszczenia jest umowa o kredyt konsolidacyjny z dnia 10.06.2022 r. oraz przepisy art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Strona powodowa swoje roszczenie wywodzi ze skutecznego, jej zdaniem, złożenia oświadczenia w trybie art. 45 ustawy o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Zgodnie z powołanym art. 45 ust 1 ustawy w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

W przedmiotowej sprawie zdaniem strony powodowej skutecznie złożyła ona pisemne oświadczenie pozwalające na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego. Oświadczenie to zostało złożone w dniu 11.05.2023 r. w formie pisemnej, a treść samego oświadczenia jest podstawą oceny zgłoszonego roszczenia pod względem jego skuteczności.

W konsekwencji podstawowe znaczenie ma odwołanie się do samej treści oświadczenia aby poprzez pryzmat zawartych tam zarzutów dokonać oceny skuteczności, a mówiąc precyzyjniej czy pozwany bank naruszył przepisy wskazane w art. 45 ust 1 ustawy w zakresie zarzucanym przez powoda.

Wstępnie należy wskazać, iż skuteczne złożenie oświadczenia wymaga wskazania jakiego naruszenia dopuścił się kredytodawca, z odwołaniem się do konkretnej podstawy faktyczno – prawnej. Nieskuteczne zdaniem sądu jest ogólnikowe powołanie się na naruszenie art. 45 ustawy albowiem uniemożliwia to pozwanemu, czy na późniejszym etapie sądowi, ustalenie przyczyn ( przesłanek naruszenia ) warunkujących skuteczność złożenia oświadczenia. W konsekwencji zdaniem sądu kredytobiorca dla skuteczności skorzystania z sankcji powinien skonkretyzować te naruszenia tak aby w sposób nie budzący wątpliwości zostały one wyartykułowane. Tym samym jedynie w takim zakresie oświadczenie jest skuteczne. Błędne byłoby uznanie, iż nie wskazanie w treści oświadczenia konkretnego naruszenia upoważnia kredytobiorcę do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Skoro bowiem ustawodawca wymaga złożenia stosownego oświadczenia to treść tego oświadczenia określa ramy, a mówiąc precyzyjniej zakres w jakim oświadczenie jest skuteczne. Skuteczność ta odnosi się więc li tylko do treści w niej zawartej. W konsekwencji jeżeli, tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, składający oświadczenie wskazuje konkretne naruszenia tj. art. 30 ust 1 punkt 7 i art. 30 ust 1 punk 10 ustawy to tylko w takim zakresie, wobec takiej, a nie innej treści oświadczenia, może powoływać się na ewentualne skutki sankcji kredytu darmowego. W konsekwencji obowiązek sądu sprowadza się do dokonania oceny czy w omawianym zakresie wyznaczonym przez treść oświadczenia rzeczywiście doszło do wyartykułowanych w treści oświadczenia naruszeń ( opisanych w sposób faktyczny jak i z odwołaniem się do konkretnych podstaw prawnych ).

Należy podkreślić, iż przesłanką zastosowania omawianej sankcji jest naruszenie jednego lub więcej nakazów bądź zakazów wypływających z powołanych przepisów. Katalog przepisów określonych w art. 45 ust. 1 ma charakter zamknięty i – ze względu na wyjątkowy, sankcyjny charakter regulacji – nie podlega wykładni rozszerzającej ani wnioskowaniu per analogiam. Ciężar dowodu, że kredytodawca naruszył określony obowiązek wymieniony w art. 45 ust. 1 u.k.k., spoczywa na konsumencie ( art. 6 k.c.).

W orzecznictwie sądowym zdecydowanie dominuje pogląd, że sankcja kredytu darmowego znajduje zastosowanie po wykonaniu uprawnienia prawokształtującego przez konsumenta (zob. np. wyrok SO w Słupsku z 9.07.2014 r., I C 343/13, LEX nr 1846992; wyrok SR w Tomaszowie Lubelskim z 22.09.2016 r., I C 430/16, LEX nr 2304416; wyrok SA w Warszawie z 1.07.2019 r., V ACa 118/18, LEX nr 2706625; wyrok SO w Łodzi z 19.07.2019 r., III Ca 642/19, LEX nr 2747278; wyrok SO w Łodzi z 15.10.2020 r., III Ca 1867/19, LEX nr 3283082; wyrok SO w Łodzi z 13.05.2021 r., III Ca 1582/20, LEX nr 3321660; wyrok SO w Poznaniu z 29.12.2021 r., II Ca 1067/21, LEX nr 3337160; wyrok SR dla Warszawy-W. w W. z 28.06.2022 r., I C 516/22, LEX nr 3431732; wyrok SR dla Warszawy-M. w W. z 17.08.2022 r., XVI C 2870/21, LEX nr 3406265; wyrok SO w Zielonej Górze z 16.09.2022 r., VI Ca 450/22, LEX nr 3435801; wyrok SO w Sieradzu z 11.01.2023 r., I Ca 478/22, LEX nr 3550701; wyrok SR w Człuchowie z 25.01.2023 r., I C 492/22, LEX nr 3537245; wyrok SO w Kielcach z 1.02.2023 r., II Ca 1858/22, LEX nr 3511122; wyrok SO w Sieradzu z 3.02.2023 r., I Ca 601/22, LEX nr 3550176; wyrok SR w Giżycku z 7.03.2023 r., I C 580/22, LEX nr 3516149).

Reasumując skoro sankcja kredytu darmowego powstaje na skutek złożenia oświadczenia, to warunkiem sine qua non jest wskazanie w treści oświadczenia naruszeń wskazanych w art. 45 ustawy w sposób wyraźny, tak aby kontrola sądu tych zarzutów była rzeczywiście możliwa. Odmienna interpretacja sprowadzałaby się de facto do uznania, iż sąd z urzędu stwierdza sankcję kredytu darmowego li tylko na podstawie ogólnikowego oświadczenia.

Należy także podkreślić, iż jeżeli wykonując uprawnienie na podstawie art. 45 ust. 1 u.k.k., konsument narusza społeczno-gospodarcze przeznaczenie tego prawa albo zasady współżycia społecznego, czyli nadużywa swego uprawnienia, sankcja kredytu darmowego nie powstaje ( art. 5 k.c.). Ciężar dowodu co do tej okoliczności spoczywa na kredytodawcy ( art. 6 k.c.).

Powyższe uwagi sądu mają znacznie w kontekście zawartego w treści oświadczenia zwrotu „w szczególności”. Taki zwrot zdaje się bowiem sugerować, iż doszło do szeregu bliżej niesprecyzowanych naruszeń przy czym jednym z ich przejawów jest podstawa wskazana po wspomnianym zwrocie. Z przyczyn wyżej podanych należy uznać jednak nieskuteczność takiego sposobu rozumowania. Skoro bowiem coś nie zostało objęte w sposób wyraźny złożonym oświadczeniem nie jest możliwe uznanie, iż takie oświadczenie ( w zakresie nie wyeksplikowanym ) zostało skutecznie w tym zakresie złożone. Sąd nie ma bowiem obowiązku z urzędu, zwłaszcza w sytuacji gdy strona powodowa jest reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, poszukiwać wszelkich ewentualnych naruszeń, nawet nieznacznie nie wyeksplikowanych w treści złożonego oświadczenia. Taki sposób postępowania stawiałby sąd w roli strony procesu i da facto pozycjonowałby go jako podmiot broniący interesów konsumenta w sporze z bankiem. Tymczasem niezależnie od sytuacji prawnej stron rzeczą sądu jest wydanie obiektywnego orzeczenia i bezwzględne przestrzeganie zasady bezstronności. Ochrona interesów konsumenta jest bowiem ewentualną rolą ustawodawcy, który ma prawo do takiego ukształtowania treści obowiązujących przepisów aby prawa konsumenta, jako słabszej strony sporu, były realnie chronione w sporze z przedsiębiorcą. Tym niemniej ochrona ta musi być oceniania przez pryzmat proporcjonalności tak aby poprzez właśnie nadmierną ochronę, zwłaszcza w procesie stosowania prawa nie wypaczyć sytuacji stron poprzez z kolei dyskryminację drugiej strony procesu. To właśnie rzeczą sądu jest odpowiednie wyważenie interesów stron w ramach obowiązujących uregulowań prawnych.

Przechodząc od tych ogólnych rozważań do konkretnych zarzutów wskazanych w treści oświadczenia należy wstępnie zaznaczyć, iż istota naruszenia obowiązków wskazanych w art. 45 ustawy sprowadza się zdaniem strony powodowej do naliczenia odsetek od kwoty „rzeczywiście nie wypłaconej konsumentowi” tj. w sprawie niniejszej od składki ubezpieczeniowej. Wniosek taki można wyprowadzić na podstawie treści złożonego oświadczenia w kontekście brzmienia umowy i treści uzasadnienia pozwu. Strona powodowa w powyższym dopatruje się szeregu naruszeń przepisów wskazanych w art. 45 ustawy.

Przede wszystkim należy wskazać, iż zgodnie z treścią umowy pozwany udzielił kredytu ma kwotę wskazaną w umowie przy czym kwota udzielonego kredytu miała zostać przeznaczona na spłatę zobowiązań kredytowanych kredytobiorcy ( wskazanych w umowie ) oraz na pokrycie jednorazowej składki ubezpieczeniowej ( § 1 ust 1 punkt 3b umowy ).

Treść umowy wskazuje, iż pozwany udzielił kredytu przy czym część udzielonego kredytu została przeznaczona na zapłatę kosztów kredytu ( § 1ust 1 umowy ). Kwota ta ( kwota składki ubezpieczeniowej - § 1 ust 1 punkt 3b umowy ) nie została doliczona do całkowitej kwoty kredytu ( § 5 ust 1 umowy ) lecz została ujęta w kosztach kredytu ( § 5 ust 2 umowy ).

Pozwany kwoty tej rzeczywiście konsumentowi nie wypłacił tym niemniej naliczył od niej odsetki.

W tym kontekście należy wskazać, iż w orzecznictwie sądów powszechnych ukształtowały się dwie odmienne linie orzecznicze w zakresie dopuszczalności naliczania odsetek od kwot nie wypłaconych konsumentowi.

Pierwsza odwołująca się do orzeczenia wydanego przez Sąd Najwyższy w dniu 30.01.2019 r. w sprawie I (...) 9/18 ( zaaprobowanego w orzeczeniu SN z dnia 3.10.2023 r. w sprawie I CSK 2633/23 ) oraz druga której istota najpełniej została wyrażona w orzeczeniu SO w Warszawie z dnia 31.07.2023 r. wydanym w sprawie V CA 2068/23.

W tym ostatnim orzeczeniu SO w Warszawie wskazał, iż „Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu (J. G., M. S., Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, M.Pr.Bank. 2022, nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ((w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 5) wskazuje, że pojęcie wypłaconej kwoty, o której mowa w art. 5 pkt 10, obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem. Przemawia za tym wykładnia językowa omawianego przepisu - przepis ten nie wymaga, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wypłata może być również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta (w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem). Wniosek ten potwierdza również wykładnia systemowa - na tle przepisów o kredycie bankowym (zob. art. 69 ust. 2 pkt 2 p.b.1997) przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu wypłacenia tego kapitału (T. Czech (w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 5). Zdanie to zdaje się podzielać również Z. O. ((w:) Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Warszawa 2014, art. 5) podkreślając, że po dokonanej nowelizacji z przepisów ustawy ustawą z dnia 23 października 2013 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw jednoznacznie wynika, że nie można naliczać odsetek od środków, które jeszcze nie zostały wypłacone kredytobiorcy. W danym momencie kwota wypłaconego kredytu może być bowiem niższa od całkowitej kwoty kredytu udostępnianej kredytobiorcy na podstawie zawartej umowy o kredyt konsumencki” ( tak również SO w Warszawie w wyroku z dnia 31.03.2023 r. wydanym w sprawie I Ca 3217/22 ).

Waga argumentów powoływanych na poparcie obydwu stanowisk jest co do zasady równoważna tym niemniej sąd w składzie rozpoznającym przedmiotową sprawę wyrażał wielokrotnie pogląd, iż odsetki mogą być liczone jedynie od kwoty rzeczywiście oddanej do dyspozycji konsumenta ( tak SR w Słupcy w sprawach I C 153/22, I C 146/22, I C 203/22, I C 212/22, I C 166/22, I C 435/22, I C 469/22, I C 356/23, I C 184/23).

Powyższe stanowisko było akceptowane przez SO w Koninie w toku rozpatrywanych apelacji ( tak SO w Koninie w sprawach I1 Ca 638/22, I1 Ca 608/22 ).

Czyniąc rozważania w zakreślonym kierunku wyjść należy od wskazania, iż całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta w myśl art. 5 pkt 8 u.k.k. stanowi suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu. Z kolei z definicji całkowitego kosztu kredytu wynika, że są to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Natomiast w świetle art. 5 pkt 7 u.k.k., całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt.

Wyliczenie powyższych elementów jako składowych całkowitego kosztu kredytu ma na celu ich uwzględnienie w ramach rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania ( art. 5 pkt 12 u.k.k. ). Dzięki temu konsument jest informowany o tym, ile wynosi całkowity koszt zaciągnięcia danego kredytu. Informacja ta jest przekazywana w postaci procentu całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym, co z kolei pozwala na porównanie ofert poszczególnych kredytodawców i wybranie najkorzystniejszej. Przy obliczaniu całkowitego kosztu kredytu uwzględnia się jedynie te koszty, które są znane kredytodawcy. Wiedza kredytodawcy w tym zakresie jest oceniana obiektywnie z uwzględnieniem wymogów staranności zawodowej. Prawodawca wprowadził zatem kryterium należytej staranności, w oparciu o które należy oceniać, czy kredytodawca należycie wykonał zobowiązanie w części, w jakiej obejmuje ono obowiązki informacyjne przewidziane w rozdziałach 2 i 3 komentowanej ustawy, odnoszące się do całkowitego kosztu kredytu i rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania. Stosownie do art. 355 § 2 k.c. należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

Zgodnie z art. 5 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Nie ma więc wątpliwości co do tego, że kredytobiorca może naliczać odsetki od całkowitej kwoty kredytu. Wyłącznie kwota kapitału rzeczywiście udostępnionego kredytobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania przez cały okres trwania umowy kredytu. Odsetki powinny być naliczane od kwoty kapitału, czyli od kwoty rzeczywiście udostępnionych kredytobiorcy pieniędzy.

Zatem zgodnie z powyższym postanowienia umowne nakładające na pozwanego obowiązek zapłaty odsetek od kwot prowizji i składki ubezpieczeniowej, tj. kwot, których pozwany faktycznie nigdy nie otrzymał do dyspozycji, są sprzeczne z naturą stosunku prawnego jakim jest zobowiązanie do zapłaty odsetek (art. 353 ¹ k.c.).

W myśl art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, orzeczenia sądu lub innego właściwego organu. Odsetki są więc formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału. Naliczanie ich związane jest z udostępnieniem kapitału osobie trzeciej, pozostawieniem go do jej dyspozycji oraz możliwością korzystania z niego przez tę osobę.

W ocenie Sądu postanowienia zawartej przez strony umowy, tj. w zakresie, w jakim przewidują naliczenie odsetek umownych nie tylko od kwoty faktycznie udostępnianej pozwanemu, ale także od kwoty składki ubezpieczeniowej, są sprzeczne z naturą odsetek. Konsument musi bowiem zapłacić wynagrodzenie w postaci odsetek nie tylko od kapitału jaki faktycznie otrzymał, ale też od takiego, którego nigdy nie otrzymał do dyspozycji. (...)kredytowania” przez kredytodawcę prowizji i składki ubezpieczeniowej jest bowiem o tyle iluzoryczny, że w istocie rzeczy jest matematycznym sposobem na zwiększenie kwoty pożyczki, ponad kwotę rzeczywiście przekazywaną konsumentowi. O ile prawo nie zakazuje takiej konstrukcji prawnej umowy, o tyle pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów jest sprzeczne z naturą odsetek jako wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Konstrukcja ta prowadziła też do ominięcia przepisów dotyczących odsetek maksymalnych.

Podsumowując, pobieranie odsetek od kwoty stanowiącej sumę kapitału udostępnionego kredytobiorcy oraz skredytowanych kosztów prowizji i składki ubezpieczeniowej należy uznać za zachowanie nieuczciwe i niezgodne z prawem.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że powód naliczał odsetki nie tylko od całkowitej kwoty kredytu, ale też od składki ubezpieczeniowej zatem w sposób sprzeczny z naturą odsetek jako wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

Konieczna jest więc analiza skutków takiej, a nie innej decyzji strony pozwanej w zakresie zasadności powołania się przez powoda na skuteczne złożenie oświadczenia w przedmiocie skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

Strona powodowa w treści oświadczenia wskazała na naruszenie art. 30 ust 1 punkt 7 i art. 30 ust 1 punkt 10.

W tym miejscu należy odwołać się do treści powołanych przepisów w brzmieniu z dnia zawarcia umowy. I tak zgodnie z art. 30 ust 1 ustawy umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać:



rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia ( art. 30 ust 1 punkt 7 ustawy )



informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie ( art. 30 ust 1 punkt 10 ustawy ).

Zdaniem sądu rozpoznającego sprawę uważna analiza umowy wskazuje, iż strona pozwana nie dopuściła się naruszeń wskazanych w treści oświadczenia mogących skutkować skorzystaniem przez powoda z sankcji kredytu darmowego.

Według ówcześnie ( na chwilę zawarcia umowy ) obowiązujących przepisów banki zawierając umowy o kredyt konsumencki obciążone są licznymi obowiązkami informacyjnymi. Umowa taka zawierać musi wiele dodatkowych elementów, które nie są accidentalia negoti umowy kredytu, czy umowy pożyczki. Wszystkie te kwestie reguluje art. 30 ww. ustawy o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 tej ustawy umowa taka powinna zawierać m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. W sprawie niniejszej umowa zawiera takie wskazanie. W § 5 umowy jest wskazana wysokość (...) na poziomie 16,47 %, oraz są wskazane założenia przyjęte do jej obliczenia. Umowa zawiera również całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta jak i całkowity koszt kredytu, w tym wysokość odsetek i dodatkowych kosztów. Oczywiście bank ma obowiązek podać prawidłowo wyliczoną kwotę (...) oraz całkowitą kwotę do zapłaty, albowiem z punktu widzenia interesów konsumenta są to najistotniejsze elementy, które decydują o woli zawarcia umowy przez konsumenta. Taki był cel i sens wprowadzenia tych przepisów. Chodziło o ochronę konsumentów przed kosztami ukrytymi, które nie były przez banki wykazywane w sposób transparentny w momencie zawierania umowy i w okresie jej realizacji powodowały znaczny wzrost kosztów takiej umowy.

W przedmiotowym przypadku treść wskazanego § 5 umowy wyraźnie wskazuje na założenia jakie zostały poczynione przy ustalaniu (...) w szczególności w treści umowy wskazano, iż ( § 5 ust 4 punkt 3 umowy ) (...) została ustalona przy założeniu, iż składka ubezpieczeniowa jest kredytowana przez pozwanego. W konsekwencji (...) została wyliczona dla wariantu wskazanego przez pozwanego, a wprost wynikającego z umowy, iż odsetki zostaną naliczone również od kwoty składki ubezpieczeniowej ( wniosek z § 5 ust 4 punkt 1 w zw. z § 1 ust 1 i 4 umowy ).

Zdaniem sądu okoliczność ta nie upoważnia powoda w niniejszej sprawie do skorzystania z sankcji o jakiej mowa w art. 45 ust. 1 ww. umowy. Naruszenie, o którym mowa w art. 45 ust. 1, oznacza niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez kredytodawcę obowiązku, jaki wynika z przepisu wymienionego w ww. art. 45 ust. 1. A zatem zarówno niewskazanie, jak i nieprawidłowe wskazanie np. (...), na co powołuje się w sprawie niniejszej powód może co do zasady upoważniać pożyczkobiorcę do skorzystania z niej. W niniejszej sprawie niewątpliwie istnieje różnica pomiędzy wysokością (...) wskazaną przez bank, a jego rzeczywistą wysokością uwzgledniającą prawidłowy sposób naliczenia odsetek ( liczonych wyłącznie od całkowitej kwoty kredytu ). O wysokości (...) decyduje bowiem także wysokość odsetek. Tym samym skoro w realiach niniejszej sprawy wysokość odsetek powinna być niższa, to także wartość (...) powinna odpowiednio kształtować się na niższym poziomie.

Jednakże jak wskazuje się w orzecznictwie i doktrynie zakres sankcjonowanych norm w art. 45 ust. 1 budzi pewne zastrzeżenia pod kątem proporcjonalności. Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że omawiana sankcja powinna się odnosić jedynie do tych elementów, które są istotne dla oceny przez konsumenta zakresu zaciągniętego zobowiązania z tytułu kredytu konsumenckiego ( zob. wyrok (...) z 9 listopada 2016 r., C-42/15, (...) Slovakia, www.curia.europa.eu, zgodnie z którym artykuł 23 dyrektywy (...) należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie przewidziało w uregulowaniu krajowym, że w wypadku gdy umowa o kredyt nie zawiera wszystkich elementów wymaganych w art. 10 ust. 2 tej dyrektywy, umowę tę uważa się za nieoprocentowaną i bezpłatną, o ile chodzi o element, którego brak może podważyć możliwość dokonania przez konsumenta oceny zakresu ciążącego na nim zobowiązania ) ( T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II WKP 2018 ). A pamiętać należy, iż art. 45 ust. 1 implementuje ogólny art. 23 dyrektywy (...).

Powstaje zatem pytanie kiedy mamy do czynienia z nienależytym wykonaniem przez bank obowiązku informacyjnego o jakim mowa w art. 30 i czy każda różnica w wysokości podanych danych np. co do (...), wysokości odsetek i całkowitej kwoty do zapłaty jak w niniejszej sprawie, uzasadnia stosowanie ww. art. 45 ust. 1. W ocenie Sądu w tym przypadku należy, idąc w ślad za ww. orzeczeniem (...), przyjąć wykładnię celowościową tego przepisu i przede wszystkim wziąć pod uwagę jego sens i cel. Celem wprowadzenia tych przepisów było nałożenie sankcji na banki nierzetelnie wskazujące rzeczywiste koszty udzielanych kredytów. Konsument bowiem nie mając świadomości co do wszystkich kosztów kredytu chętniej podejmował decyzję o zawarciu takiej umowy. Innymi słowy w przypadku (...) chodzi przede wszystkim o sytuację, gdy wartość ta w umowie została zaniżona, a nie zawyżona. Przecież gdy kredytobiorca zdecydował się na kredyt przy (...) wynoszącym według banku np. 20 %, to tym bardziej zdecydowałby się na taki kredyt przy (...) wynoszącym w rzeczywistości 15 %. Pozwala to zatem na postawienie w niniejszej sprawie tezy, iż bank zawyżając wartość (...) nie dopuścił się naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy. Stąd też Sąd uznał, iż nie ma w sprawie niniejszej podstaw do skorzystania przez pozwanego z sankcji tzw. kredytu darmowego ( takie stanowisko zostało zaakceptowane przez SO w Koninie przy rozpoznawaniu apelacji w sprawie I1 Ca 608/22 ).

Nie doszło także do naruszenia wspomnianego art. 30 ust 1 punkt 10 ustawy. Treść umowy wyżej omówiona wyraźnie wskazuje, iż powód został poinformowany dokładnie o wszystkich ewentualnych zobowiązaniach jakie go obciążają. Zobowiązania te zostały wskazane jasno i to zarówno co do źródeł jak i przede wszystkim co do konkretnych kwot ( tak zwłaszcza § 5 umowy ). Tym samym powoda nie obciążały ani nie obciążają inne niż wyraźnie wskazane w umowie koszty. Z treści umowy wprost wynika na co sąd zwrócił uwagę, iż odsetki będą liczone również od kwoty składki ubezpieczeniowej. Samo naliczenie w ten sposób oprocentowania nie jest jednak podstawą do skorzystania z sankcji kredytu darmowego gdyż nie jest objęte art. 45 ustawy. W tym zakresie argumentacja pozwu jak i oświadczenia powoda jest całkowicie nietrafna.

Marginalnie należy wskazać, iż zupełnie nietrafny jest zarzut strony powodowej, iż kwota składki ubezpieczeniowej została uwzględniona w całkowitej kwocie kredytu. Wręcz przeciwnie zgodnie z § 5 umowy całkowita kwota kredytu nie obejmuje kredytowanych kosztów kredytu tj. składki ubezpieczeniowej ( por. § 5 umowy i § 1 umowy ).

Błędny jest także zarzut strony pozwanej, iż nie wskazano wyraźnie na jaki okres umowa została zawarta. Zgodnie z § 1 ust 4 w zw. z § 15 ust 1 umowy kredyt miał być spłacony w 120 ratach zgodnie z harmonogramem spłaty stanowiącym integralną część umowy. Powód miał więc wyraźnie określony czasookres spłaty kredytu ze wskazaniem wysokości poszczególnych rat.

Nietrafnie powód wskazuje także, iż pozwany nie określił od jakiej kwoty są liczne odsetki. Treść umowy, a dokładnie § 1 ust 4 wyraźnie wskazuje, iż odsetki są liczone od kwoty140 226 zł. W umowie wyraźnie bowiem wskazano, iż to ta kwota wraz z należnymi odsetkami podlega spłacie. Wysokość odsetek wynika również z treści umowy. Ponadto treść harmonogramu spłaty kredytu ( nie dołączonego przez powoda także zawiera jednoznaczne dane ) niewątpliwie taki sposób liczenia ( wynikający z umowy ) potwierdza. Nie dołączenie harmonogramu spłaty kredytu obciąża powoda co oznacza, iż stosownie od treści art. 230 i 233 k.p.c. zaniedbanie tego obowiązku dowodowego podlega ocenie sądu z uwzględnieniem treści innych spraw sądowych jak i zasad doświadczenia życiowego. W szczególności strona powodowa z tego tytułu nie może czynić zarzutu sądowi skoro sama dokumentu tego nie złożyła co oznacza, iż nie udowodniła okoliczności dla siebie korzystnej.

W konsekwencji sąd powództwo oddalił uznając, iż skorzystanie z sankcji kredytu darmowego w realiach przedmiotowej sprawy było całkowicie nieskuteczne.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Na koszty pozwanego złożyła się kwota 3 600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem oraz koszt opłaty skarbowej w wysokości 17 zł poniesiony w związku z udzielonym w sprawie pełnomocnictwem.

Sędzia Piotr Kuś