Pełny tekst orzeczenia

268/3/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 24 marca 2015 r.

Sygn. akt Ts 202/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Zubik,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej D.G. w sprawie zgodności:

art. 1 pkt 6 lit. b oraz art. 22 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 637) z art. 2, art. 7, art. 32, art. 37 i art. 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 lipca 2014 r. D.G. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności „ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 637; [dalej: ustawa nowelizująca]) w zakresie art. 1 ust. 6b pkt 1b” z art. 2, art. 7, art. 32, art. 37 i art. 67 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono na tle następującego stanu faktycznego. Decyzją z 15 kwietnia 2013 r. (znak E/15/020046550) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie przyznał skarżącej emeryturę i ustalił jej wysokość. Od tej decyzji skarżąca wniosła odwołanie, które zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie – VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 7 listopada 2013 r. (sygn. akt VII U 1546/13). Apelacja skarżącej od powyższego rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 3 kwietnia 2014 r. (sygn. akt III AUa 86/14), doręczonym skarżącej 23 kwietnia 2014 r.

Skarżąca stwierdziła, że organ ustalający wysokość jej świadczenia emerytalnego zastosował przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) w brzmieniu wprowadzonym ustawą nowelizującą, która weszła w życie 1 stycznia 2013 r. Tymczasem skarżąca nabyła prawo do emerytury w 2012 roku. W jej przekonaniu zastosowanie wobec niej przepisów, które weszły w życie później, naruszyło zasadę ochrony praw nabytych oraz niedziałania prawa wstecz. Ponadto, zdaniem skarżącej, obowiązek zastosowania wobec niej poprzednio obowiązujących (bardziej korzystnych) przepisów wynikał z brzmienia art. 186 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Skarżąca podkreśliła jednocześnie, że przy wprowadzaniu zakwestionowanej regulacji nie sfomułowano przepisów przejściowych, co doprowadziło do zastosowania w jej sprawie mniej korzystnego mechanizmu wyliczenia emerytury. Zdaniem skarżącej orzekający w jej sprawie sąd naruszył art. 2 i art. 67 ust. 1 Konstytucji. Stosując nowe przepisy, odliczył bowiem od podstawy jej emerytury kwotę wypłaconą tytułem wcześniejszej emerytury, w wyniku czego obecnie pobierane przez nią świadczenie jest znacznie, niższe niż byłoby wtedy, gdyby takiego odliczenia nie dokonano. W przekonaniu skarżącej takie rozstrzygnięcie naruszyło zasadę demokratycznego państwa prawnego, w szczególności zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 sierpnia 2014 r. pełnomocnika skarżącej wezwano do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: doręczenie odpisów i 4 kopii uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie – VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 7 listopada 2013 r. oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 3 kwietnia 2014 r.; dokładne wskazanie przepisu ustawy nowelizującej, któremu skarżąca zarzuca niezgodność z Konstytucją; a także dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącej, wyrażonych w art. 2, art. 7, art. 32, art. 37 i art. 67 Konstytucji, przez zaskarżony przepis ustawy nowelizującej.

Pełnomocnik skarżącej ustosunkował się do powyższego zarządzenia pismem z 12 września 2014 r. Przesłał odpisy i kopie uzasadnień oraz wskazał, że przedmiotem skargi jest art. 1 pkt 6 lit. b oraz art. 22 ustawy nowelizującej, który dodał w ustawie o emeryturach i rentach z FUS art. 25 ust. 1b. Pełnomocnik wskazał ponadto, że skarżąca zarzuca naruszenie wynikających z art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady ochrony praw nabytych. Podkreślił, że jednostka ma prawo oczekiwać, iż „regulacje prawne dotyczące określonego stosunku prawnego nie zostaną zmienione w trakcie jego istnienia, a jeśli nawet ulegną zmianie to osoby, które nabyły już prawo do świadczeń emerytalnych emerytury powszechnej nie utracą tego uprawnienia w sytuacji nowelizacji przepisów”. Pełnomocnik podniósł, że brak przepisów przejściowych w ustawie nowelizującej prowadzi do naruszenia art. 2, art. 32 oraz art. 67 Konstytucji. W jego przekonaniu znowelizowane przepisu podają w wątpliwość pewność funkcjonowania i udzielania zabezpieczenia społecznego obywatelom.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 tejże ustawy skarga może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Ponadto zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK na skarżącym spoczywa obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone, oraz uprawdopodobnienia tego naruszenia. Skarżący musi przy tym wykazać, że ingerencja w jego konstytucyjne wolności lub prawa była skutkiem niekonstytucyjności przepisu zastosowanego przy rozpatrywaniu sprawy, nie zaś niewłaściwego zastosowania tego przepisu przez orzekające w sprawie organy. Celem skargi jest bowiem usunięcie z systemu prawa niekonstytucyjnej normy, której stosowanie skutkuje naruszeniem chronionych konstytucyjnie wolności lub praw. Rozpatrując skargę, Trybunał Konstytucyjny nie pełni funkcji kolejnej instancji odwoławczej, nie bada zgodności z prawem i słuszności rozstrzygnięć dokonanych przez orzekające organy. Nie posiada bowiem kompetencji do kontroli prawidłowości ustaleń sądu, sposobu zastosowania czy też niezastosowania obowiązujących przepisów, lecz jedynie do oceny konstytucyjności tych przepisów.

Na wstępie Trybunał Konstytucyjny zauważa, że w zakresie, w jakim skarżąca zarzuca niezgodność art. 22 ustawy nowelizującej ze wskazanymi w skardze wzorcami kontroli, skarga została złożona z naruszeniem ustawowego terminu do jej wniesienia. O ile bowiem wskazanie – w piśmie nadesłanym w celu usunięcia braków formalnych skargi – jako przedmiotu kontroli art. 1 pkt 6 lit. b ustawy nowelizującej należy uznać za doprecyzowanie zarzutu sformułowanego w petitum skargi (w którym błędnie jako przedmiot kontroli wskazano „art. 1 ust. 6b pkt 1b” ustawy nowelizującej), o tyle art. 22 nie był w żadnej formie wskazany w pierwotnie wniesionej skardze. Jego powołanie w piśmie z 12 września 2014 r. stanowi więc rozszerzenie przedmiotu skargi, które nie jest dopuszczalne po upływie trzymiesięcznego terminu do jej złożenia (zob. np. postanowienie TK z 15 stycznia 2009 r., Ts 99/08, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 130). Dlatego w tym zakresie skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Następnie Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wniesiona w niniejszej sprawie skarga konstytucyjna dotyczy sfery stosowania prawa, nie zaś niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów. Skarżąca nie analizuje bowiem treści tych przepisów, lecz wyraźnie formułuje zarzut naruszenia Konstytucji wobec orzekających w jej sprawie sądów. Wskazuje, że argumentacja tych sądów była chybiona, oraz podkreśla, że powinny były one zastosować wymienione przez nią zasady prawa intertemporalnego i ustalić dla niej wyższą kwotę świadczenia. Skarżąca wyraźnie stwierdziła także, że oczekuje od Trybunału Konstytucyjnego wydania „orzeczenia kasatoryjnego aby przeciwdziałać następstwom naruszania praw konstytucyjnych”. Jak wskazano wyżej, Trybunał Konstytucyjny nie posiada takich kompetencji. Nie kontroluje bowiem prawidłowości orzeczeń sądowych i nie ma uprawnień do uchylania rozstrzygnięć innych organów władzy publicznej. Dokonuje jedynie hierarchicznej kontroli norm (zob. np. postanowienia TK z 26 lutego 1999 r., Ts 156/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 105; 21 czerwca 2000 r., Ts 33/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 222; 2 grudnia 2009 r., Ts 275/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 34 oraz 9 grudnia 2009 r., Ts 83/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 15). W związku z powyższym należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Niezależnie od powyższego Trybunał zaznacza, że nawet gdyby przyjąć, iż skarżąca kwestionuje zgodność art. 1 pkt 6 lit. b ustawy nowelizującej z unormowaniami Konstytucji, to należałoby stwierdzić, że wniesiona przez nią skarga nie dotyczy niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów, lecz zaniechania ustawodawczego. Sformułowane w skardze zarzuty odnoszą się bowiem nie do treści zakwestionowanego przepisu, lecz do niewprowadzenia w ustawie nowelizującej przepisów przejściowych. Nie dotyczą więc tego, co w ustawie uregulowano, lecz tego, czego jej przepisy nie przewidują. Jak wielokrotnie wskazywał Trybunał Konstytucyjny, taka sytuacja nie może być przedmiotem orzekania. Trybunał nie ma bowiem kompetencji do oceny zgodności z Konstytucją braku uregulowania poszczególnych kwestii, a jedynie do oceny konstytucyjności przyjętych przez prawodawcę rozwiązań (zob. np. postanowienia TK z: 26 października 1999 r., Ts 126/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 30; 14 maja 2009 r., Ts 189/08, OTK ZU nr 3/B/2009, poz. 202; 1 kwietnia 2010 r., Ts 57/09, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 216 oraz wyroki z 1 kwietnia 2008 r., SK 77/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 39 oraz 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83). Również dlatego Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Ponadto Trybunał zauważa, że – mimo wezwania do tego zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego – skarżąca nie określiła sposobu naruszenia swoich konstytucyjnych wolności i praw. W petitum skargi konstytucyjnej zarzuciła naruszenie przez zakwestionowane przepisy art. 2, art. 7, art. 32, art. 37 oraz art. 67 Konstytucji. Całość przedstawionej w skardze oraz piśmie nadesłanym w celu usunięcia jej braków formalnych argumentacji odnosi się jednak do – zarzucanego przez skarżącą – naruszenia zasad wynikających z art. 2 Konstytucji (zasady demokratycznego państwa prawnego, zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady ochrony praw nabytych oraz zasady niedziałania prawa wstecz). Jak Trybunał wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie, żadna z wymienionych zasad nie przybiera postaci konstytucyjnej wolności lub prawa, których ochronie – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji służy skarga konstytucyjna. Nie mogą one więc być samodzielnymi wzorcami kontroli przepisów zakwestionowanych w skardze (zob. np. postanowienia TK z 19 kwietnia 2006 r., SK 12/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 50; 21 czerwca 2012 r., Ts 260/10, OTK ZU nr 6/B/2012, poz. 504; 15 listopada 2013 r., Ts 181/13, dotychczas niepubl.; 16 grudnia 2013 r., Ts 276/13, dotychczas niepubl.; a także wyroki TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40 oraz 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39 i cytowane tam orzecznictwo). Ponadto Trybunał wskazuje, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem samodzielnymi wzorcami kontroli w postępowaniu skargowym nie mogą być także art. 7 i art. 32 Konstytucji (zob. np. postanowienia TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 13 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138; a także wyroki TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2 oraz 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40).

Jednocześnie Trybunał podkreśla, że skarżąca w żaden sposób nie uzasadniła zarzutu naruszenia innych niż art. 2 wskazanych przez nią przepisów Konstytucji (art. 7, art. 32, art. 37 oraz art. 67 Konstytucji). Stwierdziła jedynie ogólnie, że znowelizowane przepisy podają w wątpliwość pewność funkcjonowania i udzielania zabezpieczenia społecznego obywatelom, czym naruszają „zasadę prawa do zabezpieczenia społecznego obywateli” wyrażoną w art. 67 Konstytucji. Nie uzasadniła jednak szerzej tego zarzutu. Zatem w tym zakresie skarżąca nie usunęła braków formalnych skargi konstytucyjnej. Nie określiła bowiem sposobu naruszenia swoich konstytucyjnych wolności lub praw.

Również ta okoliczność, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, uzasadnia odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.